Wat is een energiemanagementsysteem (EMS) en wat kan het allemaal?

Een energiemanagementsysteem (EMS) is de dirigent van je energiesysteem: het verbindt alle opwekkers, opslag en verbruikers, stuurt ze automatisch aan en zorgt dat je binnen je netaansluiting blijft terwijl je kosten daalt en je bedrijf kan doorgroeien. Voor bedrijven als die in het MKB betekent dat concreet: én doorwerken ondanks netcongestie, én financieel profiteren van dynamische energieprijzen en eigen opwek.

Dit artikel is gebaseerd op de aflevering van Groene Zaken met Edwin van Res van WattMaestro.

Waarom bedrijven niet meer zonder EMS kunnen

Door netcongestie kunnen bedrijven soms geen (grotere) aansluiting krijgen of zelfs helemaal niet starten. Hoe kun je dan toch groeien? Door slimmer gebruik te maken van de capaciteit die je hebt. Een EMS helpt je als bedrijf om binnen de juiste bandbreedte te blijven en maximaal gebruik te maken van je capaciteit. Bijvoorbeeld door met zonnepanelen, batterijen en eventuele generatoren toch 24/7 een productiehal te draaien, inclusief monitoring en alarmering als er iets misgaat.

Wat een EMS precies doet

In de kern meet, monitort en stuurt een EMS alle energiestromen op een locatie: van zonnepanelen en batterijen tot laadpalen, warmtepompen en kritische machines. Het systeem verzamelt data uit meters en apparaten, koppelt dat aan energieprijzen, weerdata en verbruiksprofielen en vertaalt dit naar regels als: “als prijs laag én batterij leeg, dan opladen” of “als netcapaciteit bijna vol, dan laden vertragen”.

Daarmee wordt het EMS een soort regelkamer: het bepaalt continu welke installatie harder of zachter gaat, wat wordt uitgesteld, en of er juist méér wordt geladen of gekoeld zodat je later minder verbruikt op dure momenten.

EMS is niet altijd hetzelfde

Alles wordt tegenwoordig “EMS” genoemd: van een simpel dashboardje dat alleen uitleest tot een volledig geïntegreerd systeem dat alle assets kan aansturen. In Nederland zijn er volgens recente overzichten meer dan honderd aanbieders, maar slechts een beperkt aantal levert een volledig en betrouwbaar systeem voor serieuze MKB‑toepassingen.

Belangrijke verschillen zitten in zaken als:

Volledige aansturing vs. alleen monitoring.
Merkonafhankelijk werken met verschillende protocollen (zoals Modbus) vs. één merk/één type batterij of omvormer.
Lokale besturing met eigen hardware vs. alleen cloud‑software.

Hoe een EMS als WattMaestro werkt

In de podcast vertelt Edwin hoe een EMS werkt aan de hand van wat WattMaestro kan. WattMaestro is een lokaal kastje (gateway) met eigen firmware en cloudsoftware met dashboard, allemaal in één geïntegreerd platform. Het kastje stuurt lokaal de installaties aan, blijft doordraaien als de internetverbinding wegvalt en wordt periodiek geüpdatet met nieuwe regels en functies.

Omdat WattMaestro merkonafhankelijk is, kan het zonne-omvormers, batterijen, EV-laders, warmtepompen en zelfs oudere machines via energiemeters combineren in één systeem, zodat je nu een oplossing hebt en later kunt uitbreiden zonder vast te zitten aan één leverancier.

Wat een modern EMS allemaal meeneemt

Een volwassen EMS optimaliseert je energiesysteem op basis van meerdere variabelen tegelijk:

Netcapaciteit: altijd binnen de transportlimiet blijven om boetes of GTV‑E‑problemen te voorkomen.
Energieprijzen: sturen op day‑ahead prijzen (en soms onbalans) om op goedkope momenten te verbruiken of op te laden.
Opwek en weer: voorspellen wat zonnepanelen morgen doen en daarop batterij‑ en verbruiksstrategie afstemmen.
State of charge: slim laden en ontladen van batterijen zodat er capaciteit is wanneer dat het meest waard is.
Verbruiksprofielen: dag‑, week‑ en seizoenspatronen van processen, koeling of mobiliteit.

Daarnaast horen zaken als hoge operationele betrouwbaarheid, goede cybersecurity en inzicht in registers en storingen van elke installatie bij de basis, zeker als je bedrijfscontinuïteit ervan afhangt.

Voorbeelden uit de praktijk

Om dit allemaal wat tastbaarder te maken vertelt Edwin in de podcast over enkele use-cases.

Off‑grid productiehal

Een fabriek met een verbruik van rond de 3.000 kWh per dag kon geen netaansluiting krijgen en draait nu volledig op zonnepanelen, meerdere batterijsystemen en generatoren. Het EMS zorgt dat de batterijen op tijd zijn geladen, bepaalt wanneer generatoren bijspringen (zeker in de winter) en activeert een gelaagd alarmsysteem als er ergens iets misgaat, zodat de productie niet stilvalt.

Zonnepanelen zonder teruglevering

Door netcongestie krijgen ondernemers soms te horen dat ze niets mogen terugleveren, terwijl het zonnedak al ligt. Met dynamische curtailment leest het EMS het actuele verbruik uit en laat de zonnepanelen alleen zoveel produceren als op locatie nodig is, waarbij de omvormers in seconden worden teruggeregeld om teruglevering te voorkomen.

Meer waarde uit zon en accu

Combineer je zonnepanelen met een batterij, dan kan het EMS sturen op eigen verbruik, energiebelastingen en marktprijzen. Dat betekent: zoveel mogelijk directe eigen consumptie, laden bij lage prijzen en ontladen of verbruik verhogen wanneer stroom duur is, zodat je installatie meer oplevert en sneller terugverdiend wordt. Via curtailment en aansturen batterij wordt de meeste waarde gehaald uit de zonnestroom en accu-capaciteit:

Zoveel mogelijk direct eigen verbruik.
Verlagen van energiebelastingen.
Maximale winst uit energiehandel.

EV‑laadplein met beperkte aansluiting

Bij laadpleinen met snelladers en een relatief kleine aansluiting bewaakt het EMS continu het totaalvermogen op de locatie en verdeelt het beschikbare vermogen slim over de laders. In veel gevallen staat er ook een batterij tussen net en laders, die oplaadt bij lage prijzen of veel zon en ontlaadt als meerdere auto’s tegelijk snel willen laden. Slim laden op deze laadstations is gebaseerd op:

Optimaal gebruik van dynamische energieprijzen
Optimaal gebruik van de beschikbare netcapaciteit
Maximaal gebruik van de beschikbare zonne-energie
Optimale aanpassing aan gebruikspatronen
Optimale aanpassing aan seizoensveranderingen

Wat een EMS voor bedrijven oplevert

Bedrijven stappen meestal in vanuit twee hoofdmotieven: “help, netcongestie/boze brief” of “ik wil mijn energiekosten en risico’s verlagen”. In beide gevallen levert een EMS:

Minder afhankelijkheid van verzwaringen en wachttijden bij de netbeheerder.
Lagere energiekosten door prijsbewuste sturing en minder piekbelastingen.
Beter gebruik van eigen opwek én de mogelijkheid om (via partners) mee te doen aan energiemarkten zoals day‑ahead en onbalans.

Voor installateurs die in systemen denken in plaats van in losse apparaten, wordt een EMS daarmee de basislaag onder alles wat nog komt: meer zonnepanelen, meer laadpalen, meer opslag en steeds complexere contracten.